84. YILINDA TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU VE TASARRUF VURGUSU
Ercan Uygur
Türkiye Ekonomi Kurumu Başkanı
12 Aralık 2013
– Türkiye Ekonomi Kurumu 12 Aralık 1929 tarihinde kurulduğunda, 12-18 Aralık haftasını daha sonraki yıllarda “Tasarruf ve Yerli Malı Haftası” olarak kutlamayı kararlaştırmış ve bu karar kurumun ilk tüzüğünde yer almıştı. İlk “Tasarruf ve Yerli Malı Haftası” 12-18 Aralık 1930 tarihinde kutlandı.
1. Türkiye Ekonomi Kurumu’nun Kuruluşu
Türkiye Ekonomi Kurumu, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti adıyla, 84 yıl önce Büyük Buhranın başladığı dönemde 12 Aralık 1929’da Atatürk’ün önerisiyle kuruldu. İlk tüzükte Kurum’un kuruluş amaçları şöyle belirtilmişti.
A- Halkı israfla mücadele etmeye, tutumlu yaşamaya ve tasarruf etmeye teşvik etmek.
B- Yerli malların kullanımını teşvik etmek için bu malları tanıtmak ve sevdirmek.
C- Yerli malların üretimini çoğaltmak, bunların dayanıklılığını, kalitesini ve beğenilir-liğini yabancı mallar düzeyine getirmek ve fiyatlarını düşük tutmak için çaba göstermek.
D- Yerli malların sürümünü arttırmak suretiyle toplumun refahını yükseltmek.
Belirtilen amaçların bir iktisat kurgusu ve süzgecinden geçtiği açıktır. Kurum, Büyük Buhrana ve Türkiye’nin giderek bozulan dış dengesine karşı sanayileşmeyi, sanayiyi yaratacak yatırım için tasarruf etmeyi, kaynak biriktirmeyi; diğer yandan da sanayi üretimine talep yaratmak için yerli malı kullanmayı vurgulamıştır.
Bu kurguda; kalite, fiyat ve rekabet gibi önemli ekonomik kavramların altı çizilmiştir. Türkiye Ekonomi Kurumu’nun 84. kuruluş yılını kutladığımız ve küresel bunalımın etkilerinin hala sürdüğü bugünlerde, bu vurgulamaları hatırlatmak isteriz.
2. “Tasarruf ve Yerli Malı” Haftaları
Türkiye Ekonomi Kurumu kurulduğunda, 12-18 Aralık haftasını daha sonraki yıllarda “Tasarruf ve Yerli Malı Haftası” olarak kutlamayı kararlaştırmış ve bu karar kurumun ilk tüzüğünde yer almıştı. İlk “Tasarruf ve Yerli Malı Haftası” 12-18 Aralık 1930 tarihinde kutlandı.
12 Aralık 1934’te haftanın adı “Milli Ekonomi ve Yerli Mallar Haftası” olarak değiştirildi. Kurum’un öncülüğünde 1930’larda ve 1940’larda tüm Türkiye’de yaygın olarak kutlanan haftanın adı, 1946 yılında “Yerli Malı Haftası” olarak kısaltıldı.
Haftanın adı, 1950 yılında “Ekonomi ve Yerli Malı Haftası”, 1983 yılında ise “Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası” oldu. Daha sonraki yıllarda hafta kısaca “Yerli Mallar Haftası” olarak adlandırıldı, önemini yitirdi, gündemden düştü.
Halbuki tasarruf konusu tüm dünyada önemseniyordu. Örneğin, 31 Ekim 1924’te ilan edilen Dünya Tasarruf günü her 31 Ekim’de birçok ülkede kutlanıyor. ABD ve AB başta olmak üzere gelişmiş ülkeler, kendi sanayilerini ve istihdamlarını teşvik etmek üzere önlemler alıyor. Örneğin, ABD’de “Buy American” kampanyası eski ve halen canlı biçimde süren ve federal yasalarla güvence altına alınan bir kampanyadır. Tasarrufun ve yerli malı kullanmanın önemli bir boyutu da istihdamı arttırabilme çabasıdır.
Türkiye Ekonomi Kurumu’nun “tasarruf et, yerli malı kullan” söylemi, “dış açığa ve birlikte gelen dış borçlanmaya olanak verme” düşüncesinin de ürünü idi. O dönemde, dış açıkların ve dış borçların ülkeyi çıkmazlara sürükleyeceği korkusu daha fazla vardı.
Burada iki noktaya daha değinmek gerekir.
(1) AB ve hatta ABD gibi yüksek borçlu ülkelerin bugünlerde düştüğü zor ve içinden çıkılmaz durum, makul ölçüleri aşan borçlanma korkusunun ne kadar yerinde olduğunu gösteriyor.
(2) Bazı iktisatçıların “tasarruf artarsa tüketim azalır, bu da daha düşük büyüme demektir” türü söylemlerinin yanlış olduğunu belirtmeliyiz. Bu söylem, yatırım ve ihracatı talep unsurları olarak dikkate almıyor. Belli bir gelir düzeyinde daha fazla tasarruf, daha fazla yatırım ve daha yüksek ihracat anlamına da gelir. Nitekim Çin, Kore, Malezya, Singapur gibi Asya ülkelerinde, Şili gibi bazı Latin Amerika ülkelerinde ve Almanaya, Hollanda gibi bazı Avrupa ülkelerinde tasarruf oranları da, yatırım ve ihracat oranları da diğer ülkeler ortalamasına göre oldukça yüksektir. Bu ülkelerde görece daha yüksek büyüme oranları ve istikrar vardır.
