Şimdi de Öldürücü Mantar Paniği

Amerika’ da Oregon ve Washington eyaletlerinde 21 kişiye bulaşan ve bunların 5’ inin ölümüne yol açan yeni bir mantar türü korku yarattı. SARS, kuş gribi, H1N1’ den tam da kurtulduk derken ortaya çıkan bu mantarın önümüzdeki günlerde başka eyaletlere, başka ülke ve kıtalara da yayılmasından endişe duyuluyor. Esas olarak tropikal bölgelerde görülen bu mantarın kuzeye yayılmasının kürsel ısınmadan kaynaklandığı düşünülüyor.

Bu ölümcül mantarın bilimsel ismi C. Gatti. 40 kadar türü olan kriptokoklar sınıfından olan C. Gatti esasında Afrika ve Avustralya’ nın tropikal ve suptropikal bölgelerinde toprakta ve ağaçlarda yaşıyor ve genellikle insanlarda hastalık yapmıyor. Amerika’ da ortaya çıkan bu tropikal bölge mantarının genetik değişikliklere uğrayarak ağır hastalık ve ölümlere yol açma özelliği kazandığı düşünülüyor.

 C. Gatti’ nin daha önce de 1999-2008 seneleri arasında British Kolumbiya’da da 216 kişide rastlandığı ve 8 hastanın ölümüne yol açtığı biliniyor. Mantarın Kuzey Amerika’ da görülmesinin sebebinin küresel ısınma olduğu tahmin ediliyor.

Kriptokok’ lar (Cryptococcus ) ailesi içinde insan ve hayvanlarda en çok hastalık yaptığı bilinen C. Noeformans’ tır. Bu daha ziyade AİDS’ lilerde ve bağışıklığı baskılanmış hastalarda görülen bir etkendir; oysa C. Gatti sağlıklı insanlarda da zatürree (pnömoni), menenjit ve beyin apsesine de yol açar. Çok nadiren deri, yumuşak doku, lenf bezi, kemik ve eklem iltihapları da görülebilir. C. gatti insanlardan başka köpek, koala ve yunuslarda da hastalık yapabilmektedir.

Mantarlar insanlara solunum yoluyla ve spor adı verilen parçacıklarla bulaşıyor. Insandan insana bulaşma olmuyor. Hastalığın genellikle birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilen kuluçka süresi var. Mantarı her alanda hastalık oluşmuyor.

Zatürre gelişen hastalarda haftalar aylar süren öksürük, balgam, göğüs ağrısı, nefes darlığı, ateş, iştahsızlık, kilo kaybı, gece terlemesi gibi belirtiler vardır. Menenjit ve beyin apsesi ise baş ağrısı, ense sertliği, kas ağrıları, ışıktan rahatsız olma, görme bozuklukları, baş dönmesi, şuur bulanıklığı, havaleye sebep olur. 

Hastalığın teşhisi balgamda, akciğer yıkama sıvısında, akciğer biyopsisinde veya beyin-omurilik sıvısında kriptokok mantarlarının görülmesiyle konur. Türler arasında ayırım yapmak için moleküler tekniklerden faydalanılır. Serumda ve beyin-omurilik sıvısında antijenlerin gösterilmesiyle de teşhise gidilebilir.

Tedavide ilk 6-8 hafta damar yoluyla Amfoterisin B sınıfı mantar ilaçları kullanılır. Ağır hastalarda flusitozin gibi ikinci bir mantar ilacı da kullanılabilir. Daha sonra en az 6 ay flukonazol verilir. Bu tedaviyle beraber bazı hastalarda iltihaplı akciğer lobunun ameliyatla çıkarılması da gerekebilir.