Kanada’da McGill Üniversitesi tarafından yapılan araştırmada, geleneksel kâğıt çay poşetleri yerine kullanılan sallama plastik çay paketçiklerinde diğer yiyecek paketlerinden çok daha fazla mikroplastik olduğu gösterildi.
The Journal Environmental Science & Technology‘de yayımlanan araştırmaya göre, kaynar suya konan bir çay poşeti, yaklaşık 11,6 milyar mikroplastik granül ve 3,1 milyar daha küçük nano-plastik üretiyor. 1
Çay poşetinden salınan naylon ve polietilen tereftalat (PET) parçacıklarının seviyeleri, daha önce diğer gıdalarda bildirilen plastik yüklerden birkaç kat daha yüksek idi.
Araştırma, marketlerde satın alınan 4 tür plastik çay paketçiği üzerinde elektron mikroskobu ve spektroskopi incelemeleri ile yapıldı.
Ölçümler, çay plastik torba kesilerek çıkarıldıktan sonra, boş çay poşetleri sanki çay demlermiş gibi 95 C’ye kadar ısıtılan suda 5 dakika bekletildikten sonra yapıldı ve mikroplastiklerin sızmasının kesim olayına bağlı olup olmadığını kontrol etmek için kesilmemiş çay poşetleri de kullanıldı.
Araştırma kapsamında, kontamine suya maruz bırakılan su pirelerinin (D. Magna) ölmediği ama önemli davranışsal etkiler ve gelişimsel bozukluklar gösterdikleri de belirlendi.
Araştırmada, 100 nm ve 5 mm boyutlarında olanlar mikroplastik, 100 nm’den küçük olanlar ise nanoplastik olarak sınıflandı; bu sonuncular hücrenin içine girebilecek kadar küçüktür.
Balıklar ve diğer deniz canlılarının vücutlarında da plastik var
Çeşitli çalışmalarda balıklarda, midyelerde, şebeke ve şişe sularında mikroplastiklerin varlığı bildirilmiştir.
İngiltere kıyılarına vuran hayvanlar üzerinde yapılan ve Scientific Reports’da yayınlanan bir çalışmada incelenen yunus, fok ve balina türünden deniz memelilerinin bağırsağında mikroplastikler bulunmuştur. 2
Parçacıkların yüzde 84’ü sentetik elyaf ve geri kalanı gıda ambalajı ve plastik şişe parçalarıydı.
Catania Üniversitesi’nin araştırmasına göre de en fazla mikroplastik meyveler içinde elmada sebzeler içinde havuçta var. 3
Bir başka araştırma ise plastiklerin bitkilerin kökleri tarafından topraktan emildiklerini de ortaya koyuyor.
Gıdalar plastik deposu gibi
Plastiğin yayılmasını engellemek için pipet, fırça ve diş macunu gibi tüketim mallarındaki kullanımını aşamalı olarak kaldırılırken plastik bir taraftan da gıda endüstrisine girmektedir.
Plastik, gıda ambalajlarında yaygın olarak kullanılmaktadır ve giderek gıda kaynaklarında da tespit edilmektedir.
Poli-etilen ve poli-etilen tereftalat olarak tanımlanan mikro-plastik miktarı sofra tuzunun bir gramında yaklaşık 0,005 mikrogram iken, bir fincan çayda 16 mikrogram yani binlerce kat fazla plastik bulunmuştur.
Akciğerlerde ve kanda mikroplastikler bulundu
Havadaki mikroplastik yoğunluklarının özellikle iç mekânlarda, insan nüfusunun ve faaliyetinin yüksek olduğu alanlarda arttığı bilinmektedir.
Mevcut herhangi bir mikroplastiği tespit ve karakterize etmek için spektroskopi kullanarak akciğer ameliyatı geçiren 13 insan akciğer dokusu numunesinin analiz edildiği çalışmada 11 dokuda ortalama olarak gram başına 1,42± 1,50 mikroplastik bulunduğu, en sık görülen bileşenin plastik ambalaj ve şişelerde kullanılan polipropilen olduğu ortaya kondu. 4
Mikroplastikler, akciğerin üst, orta/lingular olarak sınıflandırılan tüm bölgelerinde tanımlandı ve alt bölgede üst ve orta akciğer bölgelerine kıyasla önemli ölçüde daha yüksek seviyeler tespit edildi.
Tamamı sağlıklı yetişkin 22 bağışçıdan alınan kan örneklerinde yapılan bir başka çalışmada ise 17’sinin kanında mikroplastikler bulundu. 5
Kan örneklerinin yarısında içecek şişelerinde yaygın olarak kullanılan PET plastik, üçte birinde gıda ve diğer ürünlerin paketlenmesinde kullanılan polistiren, dörtte birinde de plastik poşet yapımında kullanılan polietilene rastlandı.
Her cerrahi veya N95 yüz maskesinden bir milyardan fazla nanoplastik ve mikroplastik serbestleşiyor.
Bu düzensiz şekilli zerreciklerin boyu 5 nanometreden 600 mikrona kadar değişmekle beraber çoğu 1 mikrondan küçük tanecikler şeklinde.
Maskenin orta tabakaları iç ve dış tabakalara göre daha fazla mikroplastik saçılmasına yol açıyor.
Bunların burun mukozasında tespit edilmeleri, maske kullanımı sırasında solunum yoluyla vücuda girebileceklerini gösteriyor. 6
Bu maskelerin bilhassa çocuklar için daha riskli olması kuvvetle muhtemeldir.
Maskelerde çok ciddi bir kalite sorunu olduğu, erişkinlerin neredeyse tamamının maskeyi doğru kullanmadıkları da üzerinde düşünülmesi gereken hususlardır.
Mikro plastiklerin sağlık riskleri
Mikroplastiklerin insan vücudundaki etkileri tam ve ayrıntılı olarak bilinmemekle beraber hayvan çalışmaları bunların çok riskli olabileceğini ortaya koyuyor. 7
Bunların yeteri kadar küçük olanlarının bağırsaklardan geçebileceğini, başta lenf düğümleri olmak üzere çeşitli dokulara girebileceğini gösteren araştırmalar var.
Mikroplastiklerin gittikleri dokularda immun reaksiyonlarını tetiklemeleri, üzerlerine yapışan toksik madde ve ağır metalleri salgılamaları mümkün görünüyor.
Bizim gibi memeliler sınıfından olan mavi balinaların yedikleri plastikler yüzünden öldükleri biliniyor ve aynı durumun insanlar için de geçerli olması kuvvetle muhtemel.
Plastiklerin hayvanları öldürmeseler bile hormon sistemlerini bozdukları ve davranışlarını etkilediklerini gösteren birçok yayın var.
Endüstri ortamlarında yüksek seviyelerine maruz kalmanın solunum semptomları ve hastalıklara yol açabileceği rapor edilmiştir.
Mikroplastiklere sadece birkaç gün maruz kalmanın bile insan akciğer hücrelerinin metabolizmasını ve büyümesini yavaşlattığı, şeklini değiştirdiği ve hücreler arasında boşlukların oluşmasına yol açtığı da gösterilmiştir. 8
Gelelim neticeye
Plastikler de tıpkı maskeler gibi modern hayatın uzak kalınması mümkün olmayan ürünlerinden biri olup çıktı başımıza.
Tabii ki bunların sağladığı birçok avantajlar var ve vazgeçilmeleri mümkün görünmüyor.
Her nimetin bir külfeti olduğunu biliyoruz, Allah sonumuzu hayretsin.
Kaynaklar:
1. http://kinampark.com/T-Everyday%20Polymers/files/13%20Polymers%20of%20the%20Future/Hernandez%202019%2C%20Plastic%20teabags%20release%20billions%20of%20micro%20and%20nanoparticles%20into%20tea.pdf
2. https://www.nature.com/articles/s41598-018-37428-3
3. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0013935120305703?via%3Dihub
4. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969722020009
5. https://www.ntv.com.tr/saglik/insan-kaninda-ilk-defa-mikroplastiklere-rastlandi,utqvUq6k6kmSU4_tn45LTQ
6. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0269749121013300
7. https://www.independentturkish.com/node/62331/t%C3%BCrkiyeden-sesler/plastik-%C5%9Fi%C5%9Felerde-riskli-miktarda-mikroplastikler-bulundu
8. https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.chemrestox.0c00486
***
