Mısır ve Bop

Sayın Büyükelçi, Grossman yerine Büyük Ortadoğu Projesi’ni anlattı bizlere. Doğru bir soruyla konuya giren Edelman, BOP’un ne olmadığını açıkladı. Bir plan değil, bir diyalog projesinden söz ettiğinin altını çizdi. Başkan Bush’un “alternatif projeler olabilir mi?” sorusunu arada aktardı. Benim için önemli olan bu sorudan başladım düşünmeye. Alt alternatif projelerden oluşacak bir BOP, diyalog şemsiye projesi olabilir.

BOP’un haritasını Osmanlı haritası üstüne koyduğumda birebir örtüşmesi tesadüf değil elbette. İslam jeopolitiğinin coğrafi alanı Türkler tarafından genişletildi. Türkiye’nin bölgede deneyimi ve Batı ile bölge arasında diyalog oluşturması 80 yıllık değil, 700 yıllık bir kültür, değerler, güvenlik ve siyasi birikimin temelidir. Bölgede güvenliği sağlamak için Vahhabilerle ilk savaşan Osmanlıdır. Kavalalı Mehmet Ali Paşa 1811′de Arabistan içlerine girdi. Vahhabi hareketi ölümcül bir yara aldı; ama ölmedi. Kavalalı bölgeyi ele geçirmek isteyenlere karşılaşacakları güçlükleri anlatmak için anlatılan bir Arap söylentisine göre: “Bir Arap halısının ortasına elma koydum. Bunu kim halıya basmadan alabilirse harekatın komutanı onu yapacağım der. Kimse alamaz. Oğlu İbrahim, halıyı elma kol menziline girinceye kadar sararak elmaya ulaşmayı başarır.” Ülkenin derinliklerine nüfuz edecek bir stratejiyi anlatmak isteyen Kavalalı’nın deneyimleri bugüne de ışık tutuyor. Bu birikimin kanat ülke olan Türkiye’de bulunması önemli. Amerika’ya karşı bölgede var olan güvensizlik Türkiye’ye karşı da var. Yıllarca sadece Batı yanlısı politikalar izleyen, kendi özgün birikimini özgün bir politikaya dönüştüremeyen Türkiye’nin bu projede diyalog kuran olabilmesi gerekir. Köprüler inşa edecek ülke Türkiye ise aktif, özgün ve istekli davranmalı proje için. Kendi yerini kendi belirleyen bir Türkiye politikası BOP içinde değerlidir. Ortadoğu’ya modernizmi getiren Osmanlı kültürü, bölgede yatırım yapmıştı. Biz bunun izleyicisi olamadık. Fakat Türkiye, Avrupa içlerinde yüzlerce yıldır var. Türkiye, sıkı bir şekilde 150 yıldır Batı dünyasıyla entegre olma savaşı vermiş ve bunu AB üyeliği ile sonuçlandırmak isteyen bir ülke. BOP içinde Türkiye’nin güçlendirilmesi ve 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’ya kazandırılan Almanya gibi yatırım yapılması gerektiği ortada. Japonya ve Almanya’ya yapılan desteğin bugün Türkiye için gerekliliği tartışılmaz. Projenin motor gücü Türkiye’dir. Bugünkü savaş kültürler ve değerlerin çarpışması, eski paradigma sahibi iktidarlarla yeni global köy yasalarının çatışmasıdır. İnsanı merkez alan anlayışın totaliter yapılara kafa tutmasının sonucu Atatürk, Cumhuriyeti kurdu. Radikal devrimlerin tek sahibi olan ve bu devrimleri hayata geçiren Türkiye, yeni anlayışın temsilciliğini almalı. Bunun için ilk önce anayasal düzenlemeleri yaparak düşünce özgürlüğünü hayata geçirmelidir. Ardından cinsiyet ayrımcılığını her alanda ortadan kaldırmalıdır. Özgür ve ortak bir Avrupa yaratmak çok uzun bir zaman aldı. Kimse inanmıyordu olacağına da. Ama bugün milli paralardan bile vazgeçildi. Bu irade BOP için de neden geçerli olmasın?

Amerika dağınık ve karışık bir tutumla değil, kararlı bir şekilde Türkiye’yi desteklemelidir. Bu bölgede bağnazlıkla özgürlüğün savaşının zihinsel formlarını kırmak öğrenci okutmak, ders koymakla olacak şeyler değil. Ama Ortadoğu Kalkınma Bankası kurma fikrini olumlu buluyorum. Yeni kurumlar yeni zihniyeti destekleyecek altyapıyı yaratır. Farklı düşünce biçimlerine ortak dil böylece zaman içinde gelişir.

Bunun altyapısını kurmuş bir Türkiye’de önce tam teşekküllü bir başarı göstermek şart. Ayrıca bu altyapı Kafkaslar ve Orta Asya’ya doğru devam etmektedir. Sağlam bir omurga BOP için çok önemli. Birbirimizle önce güven tazeleyen bir diyalog projesi gerekiyor BOP şemsiyenin altında. Sistemleri değil, insanı hedef alan bir kültürel ve sosyal projeler dizisi olarak görülmelidir BOP.