Dün gazetelerde Türkiye'de çalışma süresinin Avrupa ülkelerinden daha fazla olduğu yer aldı. Gerçekten de ülkemizde yasal haftalık çalışma süresi en fazla
45 saat olabilmektedir. Ancak iş uygulamaya gelince, bu sürenin aşıldığı görülebiliyor.
Yapılan istatistiki çalışmalara göre; haftalık çalışma süreleri Türkiye'de 52,1, AB'de ise 40,4 saat olarak hesaplandı. AB istatistik kurumu Eurostat'ın 2011 işgücü anketine göre Türkiye'de erkekler haftada genellikle 53,1 saat çalışırken kadınlarda bu rakam 48,6 saat imiş. Gerçekten de bu verilerin beni şaşırtmadığını söylemeliyim.
Haftalık çalışma süresi İzlanda da 43,9 saat, Makedonya da 43 saat, İngiltere de 42,2 saat, İsviçre ve Avusturya da 41,8 saat, Fransa'da 39,5, Almanya'da 40,7 saat, Danimarka'da 37,7 saat, Norveç ve İrlanda'da 38,4, İtalya'da 38,8, Hollanda'da 39 ve Finlandiya'da 39,1 saat olması da işin bir diğer önemli yanı. Bir kişinin haftalık çalışma süresi iş sözleşmesi ile belirlenmektedir. Bu çalışma süresi aşıldığında fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma ortaya çıkmaktadır.
İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği'nde;
a) Fazla çalışma: Haftalık 45 saati aşan çalışmaları,
b) Fazla sürelerle çalışma: Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar olarak tanımlanmıştır.
Fazla çalışmanın ölçütü, işçinin günlük değil haftalık (azami normal çalışma süresi olan) 45 saatin aşılmasıdır. Haftalık 45 saatin aşılıp aşılmadığını saptarken, o işçiye denkleştirme uygulanıp uygulanmadığına da bakılır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.
Bu hesaba göre haftada ortalama 52 saat çalışan bir işçinin haftalık 7 saat ve aylık 28 saat fazla çalışması ortaya çıkmaktadır. Yasal olarak bir kişinin bir yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapması mümkündür. Ancak görülüyor ki, bu 270 saatlik sınırın çok üstünde fazla çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle iş müfettişi denetimi veya işçinin fazla mesai alacağına ilişkin davalarda bu konuda işçi lehine kararlar verilmekte ve fazla çalışmalara hükmedilmektedir.
Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, sözleşmeler (iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi vb.) veya işyeri uygulaması ile aksi kararlaştırılmamışsa normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Fazla sürelerle çalışmalarda ise normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir. Fazla süreli çalışma veya fazla çalışma ücreti, ücret alacağı olduğundan hak edildiği tarihten itibaren beş yıllık zamanaşımına tabidir.
İş kazasında işçiler ne yapsın?
Okurumuz Kerim Arslan, "Babam 2 ay önce iş kazası geçirdi ve ayağı kırıldı. Ameliyat oldu platin taktılar ama iş vereni sahip çıkmıyor. Ne yapmamız gerekir? Hangi haklarımız var?" diyor.
Öncelikle işverenlerin iş kazası geçiren personelin sorumluluklarının şirketler ve işverenler açısından çok önemli olduğu belirtmeliyiz. İş kazası sonrası sigortalıya, ölüm halinde hak sahiplerine sağlanan haklar şunlardır:
1- Sigortalıya, kaza sonrası istirahatlı kaldığı süre için SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği verilecektir. Ayrıca iş kazası sonucu yüzde 10'dan fazla meslekte kazanma gücü kaybı olanlara SGK tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. SGK'ya başvuruda bulunmanız gerekiyor.
2- İş kazası nedeniyle sakat kalan işçilerle (vefat eden işçilerin ailesi) maddi ve manevi tazminat davası açabilecektir. Bu yönde de bir hakkınız vardır.
