Eften Püften Şikayetler İçin Doktora Gitmeyin

Berinlemek TDK dahil hiçbir sözlükte olmayan bir kelime. Her ne kadar bir yerlerde yazılı olmasa da halkın ağzında kullanılan bazı kelimeler vardır ki buna kısaca “ağız” derler. Böylelikle bu kelime daha mahalli kalır ve edebi metinlerde yer almaz. Yer almaz çünkü “resmi” sözlükte yoktur.
Peki vatandaş bu tür kelimeleri nasıl bulur veya uydurur da konuşur? Al sana içinden çıkılmaz sorulardan bir tanesi daha.

İster bir yerde yazılı olsun, ister olmasın ahali kendince bazı kelimeleri günlük hayatında konuşur. Böylece muhataplarıyla da anlaşır. Bazen bu yerel kelimeler birkaç köyün dışına çıkılmazken bazen de kayıtlı kelimelerden daha sık kullanılır. Hem sık kullanılır hem de daha geniş bir coğrafyada tanınır.

Aslında bu kelimelerin derlenmesi vardır. Bu yazıyı tesadüfen okuyup “Hoca ağızlar sözlüğü var ya” diyenler olabilir. Bütün bir mesele bir yerlerde kullanılan kelimeleri birkaç sayfaya hapsetmek değil onu gün yüzüne çıkartmaktır. Bu kelimelerin geçtiği şiir, hikâye, tiyatro, masal gibi eserlerde kullanılıp yaşatılması lazım.

Yerel kelimeler kültürel zenginliktir ve yaşatılmalıdır.

İşte bu kelimelerden bir tanesi de “berinlemek”tir.

Daha çok buluğ çağına ulaşmamış çocukların uykudan ağlayarak aniden uyanmasına denir. Sebebini bilmediğimiz bu uyanma ve ağlamaya “berinlemek”, ağlayarak uyanan kişiye de “berinledi” denir.

Hangi sebeple berinlediği hiç bilinmez. Sadece çocuğun ağlaması kesilsin ve kendine gelsin diye su içirilir. Bazen çocuğu teksi edecek sözler söylenir. “Baban gelecek yavrucuğum, annen komşuya gitti …” gibi.

Sabahleyin ise berinleyen kişi olayı hatırlamaz. Mesela benim de ara sıra berinlediğim oluyormuş ama sorduklarında bir şey demiyormuşum.

Bu berinleme denilen şeyin kelime adı kadar bu işin sebebinin de araştırılması lazım. Yani hem folklorik, hem edebi hem de sosyolojik bir vaka.

İnsanın bazı şeyler elinde değildir. Mesela ne kadar uyursa uyusun tekrar uykusu gelir. Ne kadar yerse yesin yine acıkır. Ne kadar su içerse içsin yine susar. Çünkü metabolizmanın gereğidir.

Hapşırma, öksürme bir hastalığın belirtisi olabilir. Esneme her ne kadar sebepsizmiş gibi dursa da insanın başına gelen şeylerdendir. Ancak berinlemek dediğimiz durum genelde çocuklarda görülür. Her ne kadar “Bu gece kabus gördüm” diye anlatılan rüyaya,
muhatabımız “Hayırdır inşallah” sözleriyle aslında “Anlat bakalım” demeye getirse de hiç ağlayarak uyanan yetişkine rastlanmaz.

Kısaca çocuklarınki berinlemek, büyüklerinki “kabus” olur. Burada kabus kelimesi resmi olarak da bilinen bir kelimedir. Onun da yerel olarak ifadesi “Karabasan”dır.

Berinlemek de karabasan da insanın elinde değildir.