Birleşmiş Milletler (BM)

25 Nisan 1945’de 50 ülkenin temsilcileri, San Francisco Konferansı’nda bir araya gelerek 111 maddeden oluşan Antlaşma’ya son şeklini verdiler. Antlaşma, 25 Haziran 1945’te oybirliği ile kabul edildi ve ertesi gün imzalandı. 24 Ekim 1945’de Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinin yanı sıra imza sahibi öteki devletlerin çoğunluğunun da onaylamasıyla Antlaşma yürürlüğe girdi ve BM kuruldu.

BM kendisini, “adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş” olarak tanımlar.

Örgütün, kurulduğu yıllarda 51 olan üye sayısı şu an itibariyle 193’e ulaşmış durumda. Örgüt New York’ta bulunan genel merkezinden yürütülür ve üye ülkelerle her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar yine bu genel merkezde gerçekleştirilir.

BM fikri ilk olarak, II. Dünya Savaşı’nın bitiminde savaşın galibi ülkeler tarafından, ülkeler arasındaki anlaşmazlığı ortadan kaldırarak ileride meydana gelebilecek ve kendi güvenliklerini tehdit edebilecek bir savaşın önüne geçebilmek amacıyla ortaya atılmış.

Örgüt yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıştır; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı. Örgütün en göz önündeki mercii Genel Sekreter.

Genel Kurul, üye devletlerden oluşur. Her üyenin Genel Kuruldaki temsilcileri 5 kişiden çok olamaz. Genel Kurul’un görevleri şunlardır:

• Silahsızlanma ve silah denetimi konusunda önerilerde bulunmak.
• Barış ve güvenliği etkileyecek görüşmeler yapmak, her konuda önerilerde bulunmak.
• Ülkeler arasındaki iyi ilişkileri bozucu sorunların, barışçıl yollarla çözümü için önerilerde bulunmak

Güvenlik Konseyi, Siyasal alanda bir yürütme organı. Konseyin 5 daimi üyesi olan ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya’nın mutlak veto hakkı bulunmakta. 10 geçici üye ise iki yıllık bir süreç için seçilirler. Geçici üyelik 1 Ocak’ta başlar ve takip eden yılın 31 Aralığında sona erer. Seçimlerinde coğrafi denge esas alınır. Konseyin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup daimi üyelerden birisi aksi yönde oy kullanmaması gerekli. 15 üyesi olan Konsey’in görevleri:

• BM’in amaç ve ilkelerine uygun biçimde barış ve güvenliği korumak.
• Uluslararası bir anlaşmazlığa yol açabilecek her türlü çekişmeli durumu soruşturmak.
• Uluslararasında çekişmeli konularda anlaşma koşullarını önermek.
• Silahlanmayı denetleyecek planlar hazırlamak.
• Barışa karşı tehlike veya saldırı olup olmadığını araştırarak, izlenecek yolu önermek.
• Saldırganlara karşı askeri birlikler kurularak önlemler almak.

Konsey’e bağlı başlıca kuruluşlar: Ticaret ve Kalkınma Konferansı, Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Mülteciler Yüksek Komiseri Ofisi (UNHCR), Dünya Gıda Konseyi, Dünya Gıda Programı, Eğitim ve Araştırma Enstitüsü, Kalkınma Programı (UNDP), Silahsızlanma Araştırmaları Enstitüsü, Sinaî Kalkınma Örgütü (UNIDO), Çevre Sorunları Programı, BM Üniversitesi, BM Özel Fonu, Sosyal Kalkınma Araştırma Enstitüsü, Kadının İlerlemesi İçin Uluslararası Araştırma ve Eğitim Enstitsü, Uluslararası Arama Kurtarma Danışma Grubu

Ekonomik ve Sosyal Konsey Genel Kurulca seçilen 54 üyeden oluşur. Üyelikleri sona erenler yeniden seçilebilirler. Başlıca görevleri şunlardır:

• BM’in ekonomik ve sosyal çalışmalarını yürütmek.
• Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel konularda raporlar hazırlamak.

Konsey, BM’in ekonomik ve sosyal sorunlarla mücadele edebilmesi amacıyla kurulan bir organdır. Ekonomik ve sosyal konsey herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklere etkin bir şekilde saygı göstermesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir. Yetkisine giren konulara ilişkin olarak, genel kurula sunulmak üzere antlaşma tasarıları hazırlayabilir. Ekonomik ve sosyal konsey görevini daha etkin yapabilmek amacıyla kendi gözetimi altında çalışacak komisyon ve komiteler kurmuştur. Bunlar;

İnsan Hakları Komisyonu; 1946 yılında kurulan insan hakları komisyonu, ECOSOC bünyesinde insan hakları normlarının hukuki bir şekle dönüştürülmesiyle ilgili olarak faaliyet gösterir. 43 değişik üye coğrafi bölgelerden eşit temsil esasına göre seçilir. 1967’ye yaptırım gücü veya harekete geçme yetkisi yoktu. 1967’de, azınlıkların korunarak ayrımcılığın önlenmesi ve insan hakları ihlallerinni inceleme ve araştırma yetkileriyle donatıldılar. 1970’de 1503 sayılı ECOSOC kararı ile komisyona insan hakları ihlallerini soruşturma ve tavsiyelerde bulunma yetkisi verildi. 2006 yılı itibarı ile İnsan Hakları Konseyi bünyesinde toplandılar.

İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (UNHCHR); BM şartının 1, 13 ve 55. maddelerinden görevini alan yüksek komiserlik, BM’in insan hakları programlarının koordinasyonunu sağlamak ve insan haklarına evrensel saygıyı güçlendimek amacıyla kurulmuştur. Merkezi Cenevre’dedir. New York’ta bir bürosu vardır.

Uluslararası Adalet Divanı, BM’in yargı organıdır. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı’na götürürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi’nce seçilirler. Görev süreleri dokuz yıldır. Divanda bir devletten iki yargıç bulunamaz. Uluslararası Adalet Divanı, Hollanda’nın bir kenti olan Lahey’dedir.

Resmî diller: Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça örgütün resmî dilleridir.

Kaynak: wikipedia