Barak Aşireti ve Nevşehir Bölgesine İskânı

“Fırat’ın bir yanı Harran Ovası / Ezo Gelin gelir elde kınası / Hoyrat, yanık Kerem, Barak havası / Yakar yürekleri kora türküler.”    Tekin Büyükkaya

Aşağıbarak doğumluyum. İlkokulu köyümde okudum. Rahmetli Tahsin Ayver öğretmenimi hiç unutmadım. O zaman köyümüz 250 haneydi. İlçemizin ortaokulunda okuduk. Lütfi çakır ve Cuma Durucan, bizi eşeklerle götürdü getirdiler! Zor koşullarda, dört kişi bir toprak damda barındık. Nasıl mı? Ayrıntıya girmeyelim. Ardından yatılı Kırşehir Erkek İlköğretmen Okulu’na…1968 kuşağındanız ve köyümüzün ilk okuyanlarından sayılırız. Oldukça başarılı öğrencilik yıllarımızdan sonra savrulduk! (Osman ve Kemal rahmetli oldu! Hidayet Ankara’da…) Köyden göç hızlandı. Hiç beklenmezdi, insan kalitesi de erozyona uğradı.

Doç. Dr. Faruk GÜÇLÜ; Kaliteli bilim adamı… Araştırmacı yazar… Nevşehir doğumlu ender bir kalem… Kimi zaman yazılarında şahsımı da onurlandırır. “NEVŞEHİR’DE YETİŞENLER” adlı 144 sayfalık yapıtının 89. ve 90. sayfalarında bana da yer verdiği için mutlu oldum! Sağ olasınız, derim!

İnternet ortamına yansıyan “Nevşehir’in Haber Sitesi Fib Haber” de 9 Temmuz 2020 günü yer alan aşağıdaki metni, ilgilenenlerin okuması ya da yararlanması amacı ile sunuyorum. Yazıda ayrıca köyümüz Aşağıbarak’tan birkaç renkli fotoğraf da verilmiştir. Dileyenlerin aşağıdaki linke girmelerini salık veririm.

http://www.fibhaber.com/barak-asireti-ve-nevsehir-bolgesine-iskani-makale,2614.html?fbclid=IwAR3ARnK8zEIZUoT9J0-EcCeozo_sCSYE6bVsihn5F88qodgKSud1oWBs5a4

***

Türkmen aşireti ve Türk boylarından birisi olan Barak Türkmenleri ya da Baraklar, Oğuzların sağ kolu Bozoklardan Yıldızhanoğullarına bağlı Beğdilli boyu içerisinde yer alan oymaklardan biridir.

1100’lü yıllarda Firuz Beğ’in önderliğinde Anadolu’ya gelen Baraklar önce Yozgat yöresinde yurt tuttular, fakat o zamanki yönetimle araları açılınca Antep’e sürüldüler. Antep’in bulunduğu platonun güneyindeki Tilbaşar yaylasına (sonradan ismi Barak Ovası olmuştur) yerleştiler.

Bu coğrafi bölge doğuda Fırat’a (Culap suyuna), batıda Nur Dağları’na, güney ve güneybatıda Halep ve Amik Ovası’na kadar uzanır.

Antep’te kalan Barakların yaklaşık dörtte üçlük bölümü Padişah II. Süleyman döneminde Rakka’ya sürüldü. Bu sürgün olayının 1690’lı yılların sonunda gerçekleştiği ifade edilebilir,

Baraklar günümüzde İran topraklarındaki Horasan şehrinde yaşamaktadırlar. Horasan’dan 84.000 hane göç etmiştir. Gaziantep ilinin İslâhiye, Karkamış, Nizip, Oğuzeli (Yüzlerce köyleri vardır), Kilis ilinin Elbeyli ilçesi ve Yavuzlu beldesi gibi Şanlıurfa ilinin Birecik ilçesinin Hobap köyü ile Halfeti ilçesi merkezi, Argıl kasabası ile ilçeye bağlı Keferbek, Bilasur, Ayni, Aram, Areh ve Cibin köyleri halkını da kapsar.

Ayrıca Kırıkkale’de (Baraklı Köyü/Delice) ve (Barak Köyü/Keskin), Yozgat’ta, Niğde’de (Barak Köyü ve Yakacık Köyü/Altunhisar), Çorum’da (Barak Köyü/Bayat), Nevşehir’de (Aşağıbarak/Belbarak-Köyü/Hacıbektaş), Trabzon’da(Bozdoğan/Akçaabat) Afyon (Sandıklı) Çankırı / Boyalca (eski ad) Esentepe Mah. gibi Anadolu’nun değişik yerlerinde ve Suriye’nin 81 köyünde yaşamaktadırlar. Zengin bir sözlü kültüre sahiptirler.

Kültürlerinde kendi adlarıyla anılan Barak uzun havaları önemli yer tutar. Bu uzun havalarda kendilerine ait bütün bilgileri sözlü olarak sonraki kuşaklara ulaştırmışlardır. Ünlü ozanları Karacoğlan ve Dadaloğlu’dan etkilenen Dedemoğlu, Kılınçoğlu ve Garip’tir.

Nevşehir bölgesinde Barak aşiretinin üç bölgeye yerleştirildikleri görülmektedir.

Aşağıbarak ya da Büyükbarak Köyü

Aşağıbarak Köyü, Gaziantep’ten gelen Osman Ağa tarafından kurulmuştur. Köyden kente göçten nasibini almıştır. 2007 yılında 243 kişinin yaşadığı köyde 2019 yılında 248 kişi yaşamaktadır.

Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesine bağlı Aşağıbarak köyünde 1850 yılında Ermeni mimarilerinin tasarladığı ve Türkiye’de sadece mimari özelliği ile 2 tane bulunan camiden biri olan Aşağıbarak Camisi, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca koruma altına alınmıştır.

Tanınmış şair/yazar Muhsin Durucan, Aşağıbarak Köyündendir. 04.04.2018 günlü ve 30.09.2019 günlü Milliyet Bloğ yazısında köyünü, Barak aşiretini tanıtmaktadır. Baraklar hakkında detaylı bilgi edinmek isteyenlerin bu yazıları okumaları önerilir.

Belbarak ya da Yukarıbarak Köyü

Anlatılanlara göre üç kardeş Gaziantep’ten çıkar ve şimdiki Aşağıbarak Köyü’nün olduğu yere yerleşir. Aşağıbarak ile Belbarak arasında küçük bir tepe bulunur. Aşağıbarak’ta bu tepeye “Gediktepe” derler. O gedik bir işaret (bel) olarak kabul edilmiştir. İşte resmî isim kayıtlara Bel-Barak olarak geçmiştir. Yukarı Barak olarak da bilinir. Yayınlanmış bazı eserleri bulunan yazar Vedat Sağlam’da Belbarak Köyü doğumludur.

Tarım ve hayvancılıkla geçinen Belberak Köyü de köyden kente göçten nasibini almıştır.2007 yılında 209 kişinin yaşadığı köyde 2019 yılında 205 kişi yaşamaktadır.

Kozluca Köyü Barakları

Acıgöl ilçesine bağlı Kozluca Köyü’ne Barak aşiretinden bir ailenin yerleştirildiği bilinmektedir. Kozluca Köyü’nün kuruluşu 1850 yıllarına denk geldiğinden Barak ailesinin Kozluca Köyü’ne gelişi 1850 den sonrasına rastlamaktadır. Halen köyün dört büyük kabilesinden birisinin soyadı Barak’tır.

Kozluca Köyü’nde yaşayan Barakların, Aşağıbarak ve Belbarak’ta yaşayanlarla akraba olup olmadıkları net değildir. Ancak Kozluca da yaşayan Barakların da Gaziantep dolaylarından geldiklerine dair kayıtlara rastlamak mümkündür.

Nevşehir bölgesine Türk/Türkmen aşiretlerinin iskâna tabi tutulmaları genellik Damat İbrahim Paşa dönemine rastlamaktadır. Damat İbrahim Paşa, bölgeye yerleşecek aşiretlere vergi kolaylığı sağladığı gibi, arazi ve arsa vermiştir.

Yararlanılan Kaynaklar:

-Wikipedia

-Muhsin Durucan, 04.04.2018/ 30.09.2019 Milliyet Blog yazısı

http://blog.milliyet.com.tr/asagibarak-ve-bir-arastirma/Blog/?BlogNo=205791

http://blog.milliyet.com.tr/baraklar-ve-asim-kuzuluk/Blog/?BlogNo=585257

www.fibhaber.comhttp://www.fibhaber.com/barak-asireti-ve-nevsehir-bolgesine-iskani-makale,2614.html?fbclid=IwAR3ARnK8zEIZUoT9J0-EcCeozo_sCSYE6bVsihn5F88qodgKSud1oWBs5a4

*