Bir taraftan Rusya’nın Avrupa Birliği ülkelerine gaz satışını sınırlaması diğer taraftan doğalgaz, elektrik, petrol fiyatlarının katlanarak artması, önümüzdeki kış aylarında başta Avrupa olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde ciddi enerji problemleri yaşanacağı anlaşılıyor.
Hükumetler buna karşı ne gibi tedbirler alırlar, meseleyi nasıl çözerler bilemiyorum ama soğuğun insan sağlığına olan faydalarını anlatarak evinizi, işyerinizi ısıtamasam bile içinizi ısıtmak istiyorum.
Soğuğun, soğuk ısırmasından donma ve ölümlere kadar gidebilen riskleri olduğunu akılda bulundurarak gelin soğuk havaların sağlığımıza olan faydalarına bir göz atalım.
Soğuk hava kalori yakar
Soğuğa maruz kalmak kalça ve göbekteki sağlıksız “beyaz yağın”, vücut sıcaklığını üretmek için gerekli olan kalorileri sağlayan “kahverengi yağa” dönmesini sağlar.
Bu, soğuk havaların tıpkı egzersiz yapıyor gibi kalori yakılması ve oturduğunuz yerden kilo vermenizi sağlaması anlamına gelir. 1
Kahverengi yağ dokusu veya diğer adıyla bebek yağ dokusu bebeklik çağından sonra zamanla geriliyor ancak tamamen de kaybolmuyor.
Bu yağ dokusunda mitokondriler bulunduğu için rengi kahverengi görünüyor.
Mitokondriler vücudumuzdaki tüm hücrelerde bulunan ve enerji üreten yapılardır ama kahverengi yağ dokusunda bunların sayısı çok fazladır.
Mitokondri, glukoz ve yağı ayrı ayrı yakarak ısı oluşturuyor ve bu da soğuk havada sıcak kalmamızı sağlıyor.
Yakın zamanlara kadar da kahverengi yağın sadece vücudu sıcak tutmaya yaradığı sanılıyordu ama bu dokunun kandan glukoz çekip bunu yakarak kan şekerinin düzenlenmesinde de rol alması mümkün görünüyor.
Kahverengi yağ dokusu her iki kürek kemiği arasında, köprücük kemiği üzerinde, kalp ve böbreğin etrafında bulunuyor.
Bir insanda obezite veya diyabet gelişirken kahverengi yağ dokusu da miktarı ve aktivitesi de azalmaya başlıyor.
Kahverengi yağ dokusu kalpten ve başka organlardan salgılanan hormonlar ve özellikle de sempatik sinir sistemi, kahverengi yağı büyümesi ve daha fazla ısı üretmesi için uyarıyor.
Kahverengi yağ dokusu enerji yakmaya yararken beyaz yağ dokusu ise aksine yemekten sonra yağı daha sonra kullanmak üzere depoluyor.
Beyaz yağ dokusunun artması obezite ve diyabet gibi hastalıklara yol açıyor.
Kahverengi yağ dokusunun yanması vücut sıcaklığını yükseltiyor, bu da bebekleri ve küçük hayvanları sıcak tutuyor ve bu sebeple de kahverengi yağ dokusundan zengin hayvanlarda obezite ve diyabet gelişme riski daha düşük oluyor.
Sosyal ilişkileri ve hareketliliği artırır
Soğuk havalar insanları birbirine yakınlaştırabilir ve sosyal ilişkileri artırabilir.
Mesela, Portekiz’de yapılan bir araştırmada insanların soğuk havalarda cep telefonları ile aile fertleri ve yakın arkadaşlarıyla daha uzun süre görüştükleri belirlenmiş. 2
Kim bilir, belki geçmiş zamanların soba başı sohbetleri, sobada kestane pişirilen, mısır patlatılan günler geri bile gelebilir.
İnsanların üşümemek için daha hareketli olmaları da sağlıkları bakımından büyük faydalar sağlar.
Uyku kalitesi ve süresi artar
Soğuk bir odada yatanların uykusu daha kaliteli ve dinlendiricidir.
Kışın yatak odaları için ideal sıcaklık 18, ev ve kapalı ortamlar için de 20 derecedir.
Birçokları bilhassa da anneler çocuklarının hastalanmalarını önlemek için evlerini olabildiğince sıcak tutmak isterler ama bu doğru değildir.
Hastalık taşıyıcı sinek ve keneler azalır
Soğuk havalarda birçok hastalık mikrobunu taşıyan ve bunları insanlara bulaştıran sinek ve kenelerin azalması bu enfeksiyon hastalıklarının da azalmasını sağlar.
Sıcak havalarda üreyen bazı virüs ve bakteriler de hava çok soğuk olduğunda üreyemezler.
Bir başka ifadeyle soğuk hava mikropları “kırar”.
Hayatı uzatır
Soğuk havanın solucanların daha uzun yaşamalarını sağlayan genetik değişikliklere sebep olduğu gösterilmiştir.
Farelerin vücut iç ısılarının düşürülmesi ömürlerini yüzde 20 uzatmıştır, midyeler de İspanya’ da en fazla 29 sene yaşarken Rusya’ nın soğuk denizlerinde bu süre iki yüzyılı bulmaktadır. 3
Aynı durumun insanlar için de geçerli olması mümkündür.
Kafanız daha iyi çalışır
Sıcak hava insanı uyuşuk ve miskin yaparken soğuk hava insanın hem bedenini hem zihnini daha canlı tutar. 4
İnsan soğuk havada daha dinç daha aktif olur, muhakemesi ve doğru karar verme kabiliyeti artar.
Enflamasyon azalıyor
Soğuk hava eklemlerdeki enflamasyonun azalmasını da sağlayarak ağrı ve şişliğin azalmasına yol açabilir.
Atletler yoğun egzersiz sonrası ortaya çıkan kas hasarına bağlı ağrılara soğuk uygulamalardan büyük fayda görürler, tıpta buna “kiryoterapi” adı verilir. 5
Güzelleştiriyor
Soğuk hava deriyi gerginleştirerek, gözenekleri sıklaştırarak cilde daha genç bir görünüm de verir.
Gelelim neticeye
Atalarımız boş yere “Ayağını sıcak tut, başını serin/Gönlünü ferah tut, düşünme derin” dememişler.
Ben de bir “ata adayı” olarak diyorum ki:
Önümüzdeki kış günlerinde bu yazımı hatırlayın, hatta muska gibi göğsünüzde taşıyın. Soğuktan titrediğinizde tekrar tekrar okuyun. Göreceksiniz içiniz ısınacak, gönlünüz ferahlayacaktır.
Kaynaklar:
1. http://www.jci.org/articles/view/60433?key=5e3684aee3d55b74adc8
2. http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0045745
3. http://www.prevention.com/health/healthy-living/cold-weather-health-benefits
4. http://www.scientificamerican.com/article/warm-weather-makes-it-hard-think-straight/
5. http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0027749
