Yabancı işçilik konusunun gündemimizde yoğunluk teşkil etmesi, yabancı yatırımların artmasıyla birlikte artmaya başlamıştır.
Öyle ki, neredeyse global yatırımcıların önemli bir bölümünün ülkemizde de yatırımları bulunuyor. Doğal olarak bu yatımları yapan işverenler kendi ülkelerinden deneyimli çalışanlarını da ülkemizdeki kritik görevlerde çalışmak üzere gönderiyor. Hatta bir çok şirket, kendi ülkelerinde staj yapmak isteyen öğrencileri Türkiye’deki yatırımlarına göndermek istemesine rağmen mevzuatımızda bu konuda boşluk olduğu için sorunlar yaşanınca gönderemiyor. Belki yapılacak düzenlemelerde bu yönde de bir mevzuat değişikliğine gidilirse diğer ülkelerden de Türkiye’ye staj amacıyla öğrenciler gelerek tecrübelerini artırır.
4817 sayılı Çalışma İzinleri Hakkında Kanuna göre Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce izin almaları gerekir.
Çalışma izni şart!
Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe süreli çalışma izni iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilmektedir. Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma izninin süresi üç yıla kadar uzatılabilmektedir.
Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere, çalışma izninin süresi altı yıla kadar uzatılabilecektir.
Türkiye’ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da, yabancının kendisi ile birlikte en az beş yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla süreli çalışma izni verilebilecektir.
4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un 6. maddesine göre Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz ikamet eden veya toplam altı yıllık kanuni çalışması olan yabancılara, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülkî veya coğrafi alanla sınırlandırılmaksızın süresiz çalışma izni verilebilecektir.
Ayrıca bağımsız çalışacak olan yabancılara, Türkiye’de en az beş yıl kanuni ve kesintisiz olarak ikamet etmiş olmaları koşuluyla Bakanlıkça bağımsız çalışma izni verilebilecektir.
Çalışma izin belgelerinde yabancının mesleği, ödenecek ücret, işyeri, çalışacağı adres gibi kriterlere de yer verildiğinden işverenler çalışma izni aldıkları işçileri çalışma izin belgesinde belirtilen işyerinde, izin alınan meslekte ve belirtilen ücret üzerinden sigortalı beyan etmekle yükümlü olacaktır.
Yabancı işçi SGK ödeyecek mi?
Çalışma izni alınan yabancı uyruklu işçinin uyruğunda bulunduğu ülkede sosyal güvenlik kurumlarına prim ödemelerinin bulunmaması halinde zorunlu olarak 4/a kapsamında sigortalı olması, ya da kendi adına bağımsız çalışması varsa ve bu çalışması 4/b sigortalılığını gerektiriyorsa 4/b sigortalısı olması gerektiğinden sigortalı işe giriş bildirgesi ile SGK’ya bildirilmesi ve 4/a sigortalısı ise aylık prim belgelerinin e-bildirge ile SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 11.4.2014 tarihinde yürürlüğe girecek ve bu tarihten itibaren 4817 sayılı Kanuna göre çalışma izni aynı zamanda ikamet izni olarak da değerlendirilecektir.
Ancak uygulamada halen 11.04.2014 öncesinde alınan çalışma izinlerinin ikamet belgelerine işletilmesinde sorunlar yaşanmaktadır. Emniyet müdürlüklerinin bu uygulamayı tam kavrayamadıkları ve bunun sonucunda da mağduriyetler yaşandığı görülüyor.
İşverenlerin;
-Çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihinden itibaren 30 gün içinde,
-Çalışma izin belgesinin işverene gönderildiği tarih/tebliğ tarihi ile çalışma izin tarihinin farklı olması halinde çalışma izin belgesinin işverene gönderildiği tarihten/tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde, sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek SGK’ya vermeleri halinde işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır. İşyeri bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi hakkında da aynı şekilde işlem yapılacaktır.
Ülkesinde sigortalı olan SGK ödemez
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacakları öngörülmüştür.
Uyruğu bulunduğu ülke sosyal güvenlik kurumlarına sigorta prim ödemesi bulunan veya emekli maaşı alan ve bu nedenle SGK’ya sigortalı bildirilmeyen yabancı uyruklu kişilerin sosyal güvenlik sistemine tabi çalıştığını ya da kendi çalışmalarından dolayı aylık aldığının belgelendirilmesinde bu belgenin yabancı uyruklunun kendi ülkesinin sosyal güvenlik kurumundan alınmış olması ve Ülkemizde bulunan temsilciliğinden (elçilik, konsolosluk, ataşelik vb) onaylanmış olması gerekmektedir. Onaylı bu belge işyerinde saklanacak ve talep edilmesi halinde (teftiş) ilgili kurumlara (çalışma izin uzatımı döneminde sunulmak üzere) ibraz edilecektir.
