Yabancı ülke ile sosyal güvenlik sözleşmesi varsa bu sözleşme hükümlerine göre, yoksa bunlar hakkında 5510/5-g maddesi uyarınca kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktadır.
Yani, ülkemiz ile uluslararası so01syal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri, bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde ise Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile diğer şartlar aranmaksızın haklarında genel sağlık sigortası primi hariç isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanmaktadır.
Daha önce de bu köşede yazmıştık. Yurt dışı taahhüt işleri ülkemizin önemli gelir kaynaklarından birisidir. Dolayısıyla hem yurt dışı taahhüt işleri alan müteahhit firmalar ve hem de evinden, ailesinden uzakta yurt dışı taahhüt işlerinde çalışmak üzere götürülen ve 5510 sayılı Kanun’un 5/g maddesi kapsamında sigortalı olan işçilerimize her türlü teşvik ve kolaylığın sağlanması gerekmektedir.
Ancak maalesef, yurt dışı taahhüt işlerinde 5510 sayılı Kanun’un 5/g maddesi kapsamında çalışan işçilere bırakın kolaylık sağlanmasını, SGK tarafından adeta zulüm yapılıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu, gurbetteki 5/g sigortalılarına ayrımcılık yaparak diğer sigortalılara sağladığı son bir yıl içerisinde 90 gün sigortası varsa 90+9 gün daha sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkını vermemektedir. Buna gerekçe olarak da bu sigortalıların zorunlu sigortalı olmamasını göstermektedir.
5/g kapsamında sigortalı olan işçilerimizin yapılan haksızlıkla ilgili şikayetleri Kısa Vadeli Sigorta Kolları Daire Başkanlığı tarafından SGK Başkanlığı’na iletilmiş SGK Başkanlığı Hukuk Müşavirliği’nden görüş istenilmiş olmasına rağmen maalesef konu ile ilgili hala uygulama değiştirilmemiştir. 5/g kapsamında olan sigortalıların son bir yılda 90 gün sigortaları olduğu halde 90+9 gün sağlık hizmetlerinden yararlanma talepleri daha önce bu kişilerin zorunlu sigortalı olmadıkları gerekçesi ile red edilmiştir.
5510 sayılı Kanun’un “Sigortalılığın Zorunlu Oluşu Sona Ermesi ve Sosyal Güvenlik Sicil Numarası” başlıklı 92. maddesinde; “Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur. Bu kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir” denilmektedir.
Yani 5510 sayılı Kanun’un 92. maddesi; “Kısa ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel sağlık sigortalısı olması zorunludur” diyerek tartışmaya yer vermeyecek şekilde Genel Sağlık Sigortası kapsamındaki kişilerin zorunlu sigortalı olduğunu vurgulamıştır.
5510 sayılı Kanun’un “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı 4. maddesi ile “Bazı Sigorta Kollarının Uygulanacağı Sigortalılar” başlıklı 5. maddesi zorunlu sigortalı olanları hüküm altına almıştır. Yine 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin g fıkrasında ise; “Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.
Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50’nci maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye’de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.
Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır.” denilerek bu bend kapsamında yurt dışına işçi olarak götürülen işçilerimizin kısa vadeli sigorta kolları (iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası) ile genel sağlık sigortasına zorunlu olarak tabi oldukları, isterlerse uzun vadeli sigorta kollarına isteğe bağlı prim ödeyecekleri hüküm altına alınmıştır.
5510 sayılı Kanun genel olarak sigortalılarını 9 ayrı alanda sigortalamaktadır. Bazı sigortalılarını tüm sigorta kollarına (iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası) tabi tutarken bazı sigortalılarını ise bu 9 sigorta kolundan bir kaçına tabi tutabilmektedir. Burada bir kişinin 9 ayrı sigorta kolunun tamamına tabi olmamasının zorunlu sigortalı olmadığı anlamına gelmediğini belirtmeliyiz.
Örneğin Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi olarak çalışan emekliler hakkında yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabi olarak çalışırken; 5/g kapsamında yurt dışına götürülen işçiler ise Kısa vadeli sigorta kollarının tamamı ile Genel Sağlık Sigortasına tabi olmak zorundadırlar. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 5/g kapsamına yer alan kişilerin zorunlu sigortalı olmadıkları gerekçesi ile 5510 sayılı Kanun’un “Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Şartları” başlıklı 67. maddesinde; “60’ıncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılanlar, zorunlu sigortalıklarının sona erdiği tarihten itibaren on gün süreyle genel sağlık sigortasından yararlanırlar.
Bu kişilerin sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten geriye doğru bir yıl içinde 90 günlük zorunlu sigortalılıkları varsa, sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten itibaren 90 gün süreyle bakmakla yükümlü olduğu kişiler dahil sağlık hizmetlerinden yararlandırılırlar.” Hükmü ile kendilerine verilen haklarının ellerinden alınması hukuki değildir.
5/g kapsamında yer alan yurt dışında çalışan işçilere verilen sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten geriye doğru bir yıl içinde 90 günlük zorunlu sigortalılıkları varsa, sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten itibaren 90 gün süreyle bakmakla yükümlü olduğu kişiler dahil sağlık hizmetlerinden yararlandırılma hakkı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hukuka aykırı olarak ellerinden alınmaktadır.
Yurt dışında ağır şartlar altında çalışıp ülkesine dönen işçilerimizin hukuka aykırı olarak ve ayrımcılık yapılarak 90+9 gün genel sağlık sigortasından yararlanma hakkının gaspı uygulamasına SGK bir an önce son vermelidir. Aksi durumda kanuna aykırı şekilde mağdur edilen bu kişiler dava açarak sağlık harcamalarının SGK tarafından ödenmesi hakkını elde edecekler, SGK da hem sağlık harcamalarından tasarruf etmek amacıyla kanuna aykırı şekilde ödemediği sağlık harcamalarını ödemek zorunda kalacak üstüne de avukatlık masrafını ödeyecektir. SGK’nın kıt kaynaklarını hukuka aykırı işlemler yaparak çarçur etmeyelim
Kent Akademisi | Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi
Journal of Environmental and Natural Search
